งานที่ AJAX ทำบนเว็บเพจ มีเพียงอย่างเดียว คือ การรับและส่งข้อมูลระหว่าง Browser และ Server โดยที่ไม่จำเป็นต้อง โหลดเพจทั้งหน้าใหม่ เป็นการทำงานในลักษณะเบื้องหลัง คล้ายๆกับการทำงานของแอพพลิเคชั่นทั่วไป(ที่ไม่ใช่เว็บเพจ) ที่สามารถเปลี่ยนแปลงข้อมูลเพียงบางส่วนที่จำเป็นได้ ซึ่งมีประโยชน์มากในการใช้งาน เนื่องจาก เราสามารถติดต่อกับ Server เพื่อขอข้อมูลเพียงสั้นๆ จากฐานข้อมูลได้ ไม่ต้องขอมาทั้งหน้าทำให้การติดต่อกับผู้ใช้ มีความรวดเร็วยิ่งขึ้น

ตัวอย่างเช่น การค้นหาข้อความ บนเว็บเพจด้วย google ที่ http://www.google.com/...complete=1&hl=en ที่เมื่อป้อนคำค้นหาลงไป จะมีลิสต์รายการมาให้เราเลือก สะดวก และรวดเร็วยิ่งขึ้น หรือ ห้องสนทนา ด้วยเทคโนโลยี AJAX ที่ให้การแสดงผลที่นุ่มนวล และรวดเร็ว หรือ เว็บบอร์ด ที่มีการปรับปรุงการแสดงผลโดยอัตโนมัติ เมื่อมีผู้โพสต์ เช่น ในส่วนหน้าแรกเว็บบอร์ดของเว็บนี้ หรือการแสดง Tooltip เมื่อมีการนำเมาส์ไปวางบนข้อความที่กำหนด เช่น http://javanet1-ws.locaweb.com:8080/bp-popup-balloon/faces/index.jsp เป็นต้น

AJAX มีความจำเป็นมากน้อย แค่ไหน
จากการที่ AJAX มีการทำงานเพียงแค่การรับส่งข้อมูลกับ Server แต่เราก็สามารประยุกต์ใช้กับการทำงานได้หลากหลาย ตัวอย่างที่ AJAX ใช้ประโยชน์ได้มากที่สุดก็เช่น การแสดงข้อมูลในส่วนที่มีการปรับปรุงข้อมูลบ่อย เช่น การแสดงผลหุ้น ห้องสนทนา ทีต้องมีการติดต่อกับ Server เพื่อร้องขอข้อมูลเป็นระยะๆ ตลอดเวลา (Auto Refresh) ซึ่ง AJAX ช่วยได้ด้วยการร้องขอเฉพาะข้อมูลที่มีการเปลี่ยนแปลง เท่านั้นมา แล้วให้ Javascript แสดงผล เฉพาะส่วนที่มีการเปลี่ยนแปลงเท่านั้น ไม่ต้องขอข้อมูลใหม่ทั้งหน้า หรือการปรับปรุงข้อมูล โดยที่ไม่ต้องทำการ Submit Form เช่นการคลิกที่ check box แล้วไป อัพเดทฐานข้อมูล อัติโนมัติ ซึ่งถ้าฐานข้อมูลมีขนาดใหญ่ มี check box หลายตัว (เช่น ระบบการจองที่นั่ง) การคลิกแล้ว Submit อาจทำให้เสียเวลามาก ซึ่งในกรณีนี้เราสามารถใช้ AJAX ในการจัดการแบบเบื้องหลังได้

จากตัวอย่าง จะเห็นว่าเราสามารถใช้ AJAX ให้เกิดประโยชน์ได้อย่างมากมาย แต่ก็มีงานบางชนิดเช่นกัน ที่ไม่จำเป็นต้องใช้ AJAX เช่นการร้องขอข้อมูลจาก Server โดยที่จะมีการเปลี่ยนแปลงทั้งหน้า เราก็ไม่จำเป็นต้องใช้ AJAX ดังเช่น ในส่วน แสดงผลข้อมูลบนเว็บนี้ (หน้านี้) ผมก็ไม่ได้ใช้ AJAX เพราะไม่มีความจำเป็น

ข้อดี และ ข้อเสีย ของ AJAX
ข้อดีของ AJAX มีมากมายก็จริง แต่ AJAX ก็มีข้อเสียเช่นกัน อันดับแรกคือ ไม่ใช่ทุก Browser ที่รองรับ AJAX บราวเซอร์ รุ่นเก่าๆ อาจใช้ AJAX ไม่ได้ และนอกจากนี้ จากการที่ AJAX เป็น Javascript ดังนั้น ถ้าผู้ใช้ ปิดการทำงานของ Javascript ก็จะไม่สามารถใช้งาน AJAX ได้เช่นกัน แต่ก็ยังดีที่ ปัจจุบัน Browser หลายชนิด หันมารองรับ AJAX กันหมดแล้ว สำหรับข้อเสียในส่วนของ Server ก็คือ AJAX จะมีการทำงานที่ติดต่อกับ Server ตลอดเวลา ดังนั้นการใช้งาน Auto Refresh โดยที่มี User เป็นจำนวนมากอาจเป็น ภาระให้กับ Server ได้ แต่ในงานบางอย่างที่ยังคงต้องใช้การ Auto Refresh เช่น Chat การใช้งาน ด้วย AJAX ก็มีประสิทธิภาพ ดีกว่าการใช้งานด้วยวิธีอื่น เนื่องจาก AJAX สามารถส่งข้อมูลขนาดเล็กๆเท่าที่จำเป็นได้ ทั้งนี้ก็ขึ้นกับวิธี หรือ เทคนิคในการนำ AJAX ไปใช้งาน