ในการร้องขอข้อมูลจาก Browser ไปยัง Server มีวิธีหลักๆอยู่ 3 วิธี

1. เรียกผ่าน Browser เอง เช่นการกรอก URL บน Address Bar หรือการคลิกลิงค์ในบราวเซอร์
2. เรียกผ่าน Ajax โดยการใช้ความสามารถของบราวเซอร์  คือ XMLHttpRequest ในการร้องขอข้อมุล
3. เรียกผ่าน WebSocket โดยการใช้ความสามารถของ HTML5 ในการร้องขอข้อมูล

ในบทความนี้ ผมจะพูดถึงข้อแตกต่างระหว่าง Ajax และ WebSocket เท่านั้น 

อธิบายหลักการของ XMLHttpRequest กันก่อน มันเป็นส่วนหนึ่งของ Browser มาหลายปีแล้วถึง IE5 IE6 กันเลยทีเดียว โดยใน IE5 IE6 อยู่ในรูปของ ActiveX  ซึ่งหลัการใช้ Ajax เป็นการให้บราวเซอร์ทำการร้องขอข้อมูลไปยัง Server และให้ Ajax รอรับการตอบกลับจาก Server ส่งกลับไปยัง Browser อีกที โดยลักษณะการเชื่อมต่อของ Ajax ที่สำคัญคือ การร้องขอข้อมูล 1 ครั้ง ต่อ 1 Request แล้วก็จบไป

ส่วน WebSocket จริงๆมันก็มีมานานแล้วเช่นกัน แต่ในช่วงแรกๆ การใช้งาน WebSocket จะยุ่งยากซักหน่อย โดยจะต้องมีการเรียกใช้ Library ภายนอกเพื่อให้สามารถเรียกใช้งาน WebSocket ได้ แต่ในปัจจุบัน WebSocket ได้ถูกรวมเป็นความสามารถหนึ่งของ HTML5 แล้ว ทำให้การใช้งาน WebSocket ในปัจจุบันไม่ได้ยุ่งยากเหมือนเช่นแต่ก่อน

WebSocket มีข้อแตกต่างจาก Ajax ที่สำคัญ คือ WebSocket จะทำการเชื่อมต่อกับ Server เมื่อได้รับการร้องขอ และจะคงการเชื่อมต่อกับ Server ไว้ จนกว่าจะมีการยกเลิกการเชื่อมต่อ และเมื่อไรก็ตามที่ Server ต้องการส่งข้อมูลกลับมายัง Browser Server จะสามารถส่งข้อมูลผ่าน WebSocket กลับมายังบราวเซอร์ได้ทันที โดยที่ไม่จำเป็นต้องมีการร้องขอมาจาก Server ก่อน

	Ajax	WebSocket
การรองรับ ฝั่งบราวเซอร์	บราวเซอร์แทบทั้งหมดในปัจจุบัน	บราวเซอร์ที่รองรับ HTML5 บางตัว หรือ ใช้ Library ภายนอก
การรองรับฝั่ง Server	สามารถใช้ได้กับ Server ทั่วไป	ใช้ร่วมกับ Server ที่รองรับการเชื่อมต่อ WebSocket ได้เท่านั้น
การเชื่อมต่อ	เชื่อมต่อได้ทีละครั้ง	เชื่อมต่อตลอดเวลา จนกว่าจะถูกยกเลิก
การใช้งานแบบ Realtime	ส่งคำสั่งร้องขอข้อมูลไปยัง Server และรอการตอบกลับจาก Server เป็นรอบๆ ถ้ามีข้อมูลใหม่ต้องรอให้ Browser ร้องขอข้อมูลไปใหม่ถึงจะได้รับ	ส่งคำสั่งการเชื่อมต่อแค่ในครั้งแรก และรอรับการตอบกลับจาก Server ได้อย่างต่อเนื่อง ถ้ามีข้อมูลใหม่ Server สามารถส่งข้อมูลกลับมายังบราวเซอร์ได้ทันที

จากข้อแตกต่างระหว่าง Ajax และ WebSocket ตามตาราง จะเห็นว่าทั้ง Ajax และ WebSocket ต่างก็มีจุดเด่นต่างกัน

การใช้งานที่ต้องมีการร้องขอข้อมูลแบบ Realtime จาก Server จะเห็นว่า WebSocket จะมีคุณสมบัติเหมาะสมกว่า เพราะเมื่อไรก็ตามที่มีข้อมูลใหม่ Browser ก็จะสามารถได้รับข้อมูลในทันที ยกตัวอย่างเช่นโปรแกรม Chat ที่ข้อมูลใหม่จะเกิดตอนไหนก็ไม่รู้ ถ้าใช้ Ajax การจะได้รับข้อความใหม่ก็ต้องรอการร้องขอจาก Browser ในแต่ละรอบเท่านั้น ในขณะที่ WebSocket จะสามารถได้รับข้อมูลแทบจะในทันที ที่มีการโพสต์

แต่อย่างไรก็ตาม ข้อเสียของ WebSocket ที่สำคัญ ก็คือมันต้องการ Server ที่รองรับการเชื่อมต่อ WebSocket ซึ่งโดยทั่วๆไป สำหรับ PHP Server จะต้องเป็น VPS เป็นอย่างน้อย ถึงจะสามารถเปิดใช้งานความสามารถนี้ได้ ทำให้การใช้งาน WebSocket ยังไม่เหมาะสมสำหรับงานทั่วๆไป และที่สำคัญอีกอย่าง คือไม่ใช่บราวเซอร์ทุกตัว ที่จะรองรับการใช้งาน WebSocket ด้วย ทำให้การจะใช้งาน WebSocket อาจต้องมีการออกแบบเผื่อสำหรับบราวเซอร์ที่ไม่รองรับด้วย

ส่วนการใช้งาน Ajax สามารถรองรับการใช้งานได้ทุกบราวเซอร์อยู่แล้ว (หายากแล้วบราวเซอร์ที่ไม่รองรับ) แถมการเชื่อมต่อกับ Server ยังสามารถใช้ได้กับ Server ทั่วๆไป ทำให้การใช้งาน Ajax เหมาะสมมากกว่าและยุ่งยากน้อยกว่า